Obóz koncentracyjny Gross-Rosen

Obóz otrzymał nazwę od pobliskiej wsi i stał się ośrodkiem rozległej sieci co najmniej 97 podobozów. Według stanu na 1 stycznia 1945 r. w kompleksie Gross-Rosen przebywało 76 728 więźniów, w tym prawie 26 000 kobiet, w większości Żydówek, które stanowiły jedno z największych zgrupowań więźniarek w systemie obozów koncentracyjnych.

Początkowo więźniowie byli zatrudniani głównie jako robotnicy przymusowi przy budowie obozu oraz w pobliskim kamieniołomie granitu należącym do SS. Nacisk na produkcję zbrojeniową doprowadził do rozbudowy Gross-Rosen, które stało się kompleksem przemysłowym i siedzibą administracyjną swoich podobozów. Począwszy od końca 1943 r., znaczny napływ ludności do obozu koncentrował się na deportacji do Gross-Rosen aż 60 000 więźniów żydowskich, głównie z Polski i Węgier, a później z Europy Zachodniej i Południowej.

Znanym podobozem Gross-Rosen był Bruennlitz, założony staraniem Oskara Schindlera w pustej fabryce tekstyliów. Tutaj wojnę przeżyło 1100 żydowskich więźniów, którzy pracowali dla Schindlera w Krakowie-Płaszowie.

Gdy w styczniu 1945 r. zbliżały się wojska radzieckie, Niemcy rozpoczęli ewakuację kompleksu Gross-Rosen, likwidując podobozy na wschód od Odry. SS ewakuowało obóz główny i dodatkowe podobozy na zachód od Odry na początku lutego 1945 r. Co najmniej 44 000 więźniów, w tym wielu Żydów, zostało w brutalnych warunkach przeniesionych do innych obozów na terenie Rzeszy Niemieckiej. Wielu więźniów zginęło podczas tych ewakuacji z powodu braku żywności i wody, a strażnicy SS zabijali tych, którzy byli zbyt słabi, aby kontynuować. Główny obóz Gross-Rosen został wyzwolony przez wojska radzieckie 13 lutego 1945 r.

Szacuje się, że spośród 120 000 więźniów, którzy przeszli przez system obozów Gross-Rosen, co najmniej 40 000 zginęło albo w Gross-Rosen, albo podczas ewakuacji obozu.

Dziś Miejsce Pamięci Gross-Rosen pełni funkcje upamiętniające i edukacyjne. Znajdują się w nim zachowane pozostałości obozu, muzeum oraz zasoby naukowe, umożliwiające zrozumienie historii obozu i jego roli w Holokauście.