Miejsce Pamięci w Terezinie

Theresienstadt, położone w Czechosłowacji, było wyjątkowym obiektem w nazistowskim systemie obozów, służącym jako obóz przejściowy, getto-obóz pracy i narzędzie oszustwa od 24 listopada 1941 r. do 9 maja 1945 r. Wykorzystywano był głównie w transportach czeskich Żydów deportowanych do ośrodków zagłady, obozów koncentracyjnych i obozów pracy przymusowej na terenach okupowanych przez Niemców. Ponadto więził określone kategorie Żydów niemieckich, austriackich i czeskich, zwłaszcza osoby starsze, niepełnosprawnych weteranów oraz wybitne postacie sztuki i kultury.

Obóz-getto miał cechy zarówno gett, jak i obozów koncentracyjnych. Działając jako narzędzie propagandy, naziści cynicznie przedstawiali Theresienstadt jako „miasto uzdrowiskowe”, w którym starsi niemieccy Żydzi mogli bezpiecznie „przejść na emeryturę”. Stanowiło to część nazistowskiej strategii mającej na celu ukrycie prawdziwego charakteru deportacji na wschód.

Warunki życia w Terezinie były tragiczne, a dziesiątki tysięcy ludzi zmarło tam z powodu chorób lub głodu. W 1942 r. śmiertelność była tak wysoka, że Niemcy wybudowali krematorium, które mogło spalić prawie 200 ciał dziennie. Spośród około 140 000 Żydów przeniesionych do Terezina, prawie 90 000 zostało deportowanych dalej na wschód, a prawie 33 000 zginęło w samym obozie.

Pomimo trudnych warunków w Terezinie tętniło życie kulturalne. Znani artyści żydowscy tworzyli dzieła sztuki, regularnie odbywały się wykłady, koncerty i przedstawienia teatralne. W getcie utrzymywano także wypożyczalnię liczącą 60 000 woluminów. Przez Theresienstadt przewinęło się piętnaście tysięcy dzieci, uczęszczających do tajnych szkół i zajmujących się działalnością artystyczną.

W czerwcu 1944 r. pod naciskiem międzynarodowym naziści zezwolili Międzynarodowemu Czerwonemu Krzyżowi na wizytę w Theresienstadt. Wizyta była mistyfikacją, a getto „upiększono” na tę okazję. Po wizycie deportacje wznowiono aż do października 1944 r.

Dziś Theresienstadt pełni funkcję miejsca pamięci i edukacji. Znajduje się w nim muzeum i różne pomniki, zachowujące pamięć o tych, którzy cierpieli i zginęli w obozie oraz edukujące przyszłe pokolenia o Holokauście.