Miejsce Pamięci Jasenovac

Kompleks obozowy Jasenovac, położony w Chorwacji, był jednym z najbardziej znanych obozów koncentracyjnych II wojny światowej. Założony pomiędzy sierpniem 1941 a lutym 1942 przez władze ustaszy tzw. Niezależnego Państwa Chorwackiego, Jasenovac był miejscem ogromnego cierpienia i brutalności. Obóz służył przede wszystkim do izolowania i mordowania Żydów, Serbów, Romów i innych mniejszości niekatolickich, a także chorwackich przeciwników politycznych i religijnych reżimu.

Jasenovac nie był pojedynczym obozem, ale kompleksem pięciu ośrodków położonych wzdłuż rzeki Sawy, około 60 mil na południe od Zagrzebia. Największy z tych ośrodków, Jasenovac, był ciągiem obozów, w których szacuje się, że w latach 1941–1945 zamordowano od 77 000 do 99 000 osób. Wśród ofiar znajdowało się od 45 000 do 52 000 Serbów, od 12 000 do 20 000 Żydów, od 15 000 do 20 000 Romów i 5 000 do 12 000 Chorwatów i muzułmanów.

Warunki w Jasenovac były okropne. Więźniowie otrzymywali minimalne wyżywienie, a schronienia i urządzenia sanitarne były rażąco niewystarczające. Strażnicy okrutnie torturowali, terroryzowali i mordowali więźniów według własnego uznania. Kierownictwo kompleksu obozowego oszczędzało Żydów posiadających specjalne umiejętności lub wykształcenie, takich jak lekarze, elektrycy, stolarze i krawcy. W dwóch akcjach deportacyjnych, w sierpniu 1942 r. i maju 1943 r., władze chorwackie zezwoliły Niemcom na przeniesienie większości ocalałych chorwackich Żydów do Auschwitz-Birkenau.

Gdy pod koniec kwietnia 1945 r. partyzancki ruch oporu zbliżył się do Jasenovaca, kilkuset więźniów powstało przeciwko strażnikom obozowym. Wielu z nich zginęło, kilku udało się uciec. Strażnicy zamordowali większość ocalałych więźniów, a następnie pod koniec kwietnia zlikwidowali trzy ostatnie obozy w Jasenovacu. Partyzanci zajęli Jasenovac na początku maja 1945 roku.

Dziś Miejsce Pamięci Jasenovac jest miejscem upamiętnienia i edukacji. Stanowi świadectwo ofiar brutalnej polityki reżimu ustaszy i ostrzeżenie przed niebezpieczeństwami faszyzmu i nietolerancji. Na terenie obiektu znajduje się muzeum i różne pomniki, które zachowują pamięć o tych, którzy cierpieli i zginęli w obozie oraz edukują przyszłe pokolenia o znaczeniu praw człowieka i potrzebie zwalczania nienawiści i dyskryminacji.