Binario 21 – Memoriał Shoah w Mediolanie

Na początku XX wieku miejsce to służyło do rozładunku i załadunku poczty i miało bezpośredni dostęp do Via Ferrante Aporti (dziś Piazza Edmond J. Safra, 1), po prawej stronie stacji. Znajduje się tu duży otwór odpowiedni do wjazdu ciężarówek, z głębokim schowkiem w środku.

W latach 1943-1945, w czasie okupacji hitlerowskiej i Włoskiej Republiki Socjalnej, wyjeżdżały stąd liczne konwoje ludności żydowskiej, kierowane do obozów koncentracyjnych i zagłady, głównie Auschwitz-Birkenau. Z obozu wyruszały także niektóre konwoje więźniów politycznych kierowane do Mauthausen lub wraz z deportowanymi Żydami do obozu przejściowego w Fossoli.

„Załadunek” deportowanych odbywał się w dużym, ciemnym pomieszczeniu, z dala od ludzkich oczu. Transfer z mediolańskiego więzienia San Vittore na Dworzec Centralny odbywał się o świcie. Więźniowie, stłoczeni w ciężarówkach osłoniętych dużymi plandekami, docierali do podziemnego poziomu Via Ferrante Aporti i wśród gwizdów, wrzasków i szczekania psów zostawali załadowani siłą do bydlęcych wagonów, które zatrzymywały się na torach w najgłębszym miejscu. Następnie wagon umieszczono na wózku poprzecznym, który poruszał się po torach długiego podziemnego tunelu, umieszczonego na podnośniku samochodowym i podnoszonego na otwarty tor manewrowy, skąd po dołączeniu do reszty wagonu odjeżdżał w konwoju.

Około osiemdziesięciu deportowanych wagonem, ściśniętych na bardzo małej przestrzeni, zmuszonych było do wielodniowej podróży w nieludzkich warunkach. Miejsce, w którym obecnie stoi Pomnik, ma dużą wartość historyczną ze względu na fizyczną integralność tych przestrzeni, którym w miarę możliwości przywrócono ich pierwotny wygląd w wyniku prac wykopaliskowych, zachowując znaki czasu na wzmocnionej konstrukcji.

Trasa wewnątrz Miejsca Pamięci prowadzi przez rozległe pomieszczenia spowite widmowym mrokiem. Jest to doświadczenie dostarczające znaczących doznań i wywołujące silne emocje, przypominające wydarzenia z przeszłości, które ukazuje w surowym i realistycznym świetle. Przeplatany kamienną ciszą, z sufitu słychać grzmot i głośne dudnienie, które wstrząsa całą piwnicą, wywołane ruchem pociągów poruszających się po torach powyżej.

Pomnik składa się z dwóch części. Miejsce Pamięci, na które składa się obszar torów, gdzie można zobaczyć głębokie okopy oraz gdzie znajduje się Ściana Imion. Na ścianie tej wyryto 774 nazwiska ludności żydowskiej deportowanej w dwóch pierwszych konwojach (6 grudnia 1943 r. i 30 stycznia 1944 r.). Konwoje te jechały bezpośrednio z Dworca Centralnego do Auschwitz-Birkenau i przeżyło z nich jedynie dwudziestu siedmiu deportowanych. Wzdłuż filarów przęsła rozmieszczone są panele ekspozycji stałej pt. „Podróż pamięci”. Pracownia Pamięci, czyli część edukacyjno-naukowa, zlokalizowana jest w części od strony ulicy. W podziemiach znajduje się także audytorium, przeznaczone do wykładów i debat.

Na ścianie wejścia do Miejsca Pamięci widnieje duży napis „obojętność”, który według Liliany Segre, która została tu deportowana jako 13-latka i przeżyła wojnę, była jedną z kluczowych przyczyn tragedii Holokaustu.