Miejsce Pamięci Mauthausen

Miejsce Pamięci Mauthausen, znajdujące się w Austrii, wyznacza teren byłego obozu koncentracyjnego Mauthausen, jednego z najbardziej brutalnych obozów w nazistowskim systemie obozów koncentracyjnych. Obóz, założony w 1938 r., był początkowo przeznaczony dla więźniów politycznych, ale później został rozbudowany, aby objąć jeńców wojennych, Żydów i inne grupy prześladowane przez reżim nazistowski.

Podstawowym celem obozu była praca przymusowa, podczas której więźniowie byli poddawani brutalnym warunkom w obozowym kamieniołomie granitu i różnych podobozach. Ciężka praca w połączeniu z niewystarczającą żywnością, opieką medyczną i szerzącymi się chorobami doprowadziła do śmierci ogromnej ilości więźniów. Obóz stał się także miejscem eksperymentów medycznych i masowych egzekucji.

W miarę zbliżania się końca II wojny światowej, Mauthausen stało się celem transportów ewakuacyjnych z innych obozów, co doprowadziło do poważnego przeludnienia i dalszego pogorszenia warunków. W ostatnich miesiącach przed wyzwoleniem w obozie panował chaos, wysoka umieralność i znaczny wzrost liczby więźniów, m.in. z Auschwitz-Birkenau, Groß Rosen, Sachsenhausen, Ravensbrück i Mittelbau-Dora. Tylko w kwietniu 1945 r. z powodu przeludnienia i niedoborów żywności zginęło ponad 11 000 osób.

W kwietniu 1945 r., w miarę postępu sił alianckich, SS zaczęło niszczyć dowody swoich zbrodni, demontując instalacje masowego zabijania i mordując więźniów, którzy mogliby zeznawać przeciwko nim. Obozy koncentracyjne Mauthausen i Gusen zostały wyzwolone przez jednostki armii amerykańskiej w dniach 5 i 6 maja 1945 r., uwalniając około 40 000 więźniów. Pomimo wyzwolenia, w kolejnych tygodniach i miesiącach z powodu osłabienia umierały tysiące więźniów.

Po wyzwoleniu Zespół Badania Zbrodni Wojennych zebrał materiał dowodowy umożliwiający pociągnięcie sprawców do odpowiedzialności. Największy proces za zbrodnie popełnione w Mauthausen toczył się w Dachau od marca do maja 1946 r., zakończono go skazaniem 61 oskarżonych. W kolejnych procesach wyroki były łagodniejsze, a wielu sprawców zwolniono w zawieszeniu na początku lat pięćdziesiątych. Procesy trwały w Austrii, Niemczech Zachodnich i Wschodnich do lat 90. XX wieku, kończąc się kilkoma wyrokami skazującymi w związku z kompleksem obozów koncentracyjnych Mauthausen/Gusen.