Muzeum i Miejsce Pamięci w Bełżcu

Działał od marca 1942 r. do grudnia 1942 r. i był częścią Akcji Reinhardt, planu wymordowania Żydów z Generalnego Gubernatorstwa – okupowanego przez Niemców terytorium Polski. Obóz znajdował się w pobliżu linii kolejowej Lublin-Lwów, dzięki czemu był przystosowany do transportu Żydów z różnych regionów.

Obóz podzielony był na dwie strefy: administracyjno-recepcyjną oraz wydzieloną strefę masowego mordu, ukrytą przed wzrokiem więźniów. Ofiary były transportowane do Bełżca w wagonach towarowych, często po 80-100 osób na wagon. Po przybyciu na miejsce zmuszano je do rozebrania się i przebiegnięcia przez wąską, zamkniętą ścieżkę, która prowadziła bezpośrednio do komór gazowych. Uśmiercanie odbywało się przy użyciu gazu tlenku węgla wytwarzanego przez duży silnik.

Personel Bełżca składał się z niewielkiej liczby niemieckich funkcjonariuszy SS i policji, uzupełnianych przez jednostkę strażniczą złożoną z byłych radzieckich jeńców wojennych oraz ukraińskich i polskich cywilów wytrenowanych w tak zwanym obozie szkoleniowym Trawniki (strażnicy rekrutowani w Europie Wschodniej). Komendantami obozu byli Christian Wirth i Gottlieb Hering, obaj z doświadczeniem zdobytym w akcji eutanazji T4.

Około 434 500 Żydów oraz nieokreśloną liczbę Polaków i Romów deportowano do Bełżca, gdzie zostali zamordowani. Większość ofiar pochodziła z dystryktów Galicja, Kraków i Lublin Generalnego Gubernatorstwa, a także z Niemiec, Austrii i Czechosłowacji.

Pod koniec 1942 r. SS rozpoczęło proces likwidacji obozu. Żydowscy robotnicy przymusowi byli wykorzystywani do ekshumacji i palenia ciał w “piecach” na świeżym powietrzu, wykonanych z torów kolejowych, w ramach Operacji 1005, mającej na celu zniszczenie dowodów masowych mordów. Do czerwca 1943 r. obóz został zlikwidowany, a pozostali żydowscy robotnicy zostali rozstrzelani w Bełżcu lub deportowani do Sobiboru.

Obecnie na terenie obozu znajduje się muzeum z wystawami szczegółowo opisującymi historię obozu, proces eksterminacji i życie ofiar. Miejsce pamięci zawiera symboliczne odzwierciedlenie układu obozu i masowych grobów.